Inclusief sociaal beleid voor een betere mentale gezondheid

Handen in groen, rood en blauw dragen mensen, het logo en de hashtag van de European Mental Health Week zijn zichtbaar

Elk jaar zet Europa de schijnwerpers op mentale gezondheid gedurende de Europese Week voor Mentale Gezondheid. In 2025 wordt gedurende deze week extra aandacht besteed aan de impact van sociaal (on)recht en beleid.

Wat is dat - sociaal (on)recht en beleid? Wat is de rol van sociaal beleid op onze mentale gezondheid? En hoe zorgen we voor sociale rechtvaardigheid die een positieve impact heeft op het mentaal welzijnslandschap?

Sociaal (on)recht, beleid en rechtvaardigheid

Binnen onze maatschappij bestaan we als individu, maar ook als puzzelstukje van een groter geheel. Daarbij worden we doorgaans in bepaalde vakjes opgedeeld: volgens werksituatie, inkomensschaal, opleidingsgraad, gender(identiteit) etc. Deze vakjes hebben vaak invloed op hoe je in het leven staat.

Afhankelijk van deze factoren kunnen er ook sociale hindernissen op je pad komen: je leeft in armoede, wordt het slachtoffer van racisme, validisme (ableisme), genderdiscriminatie, bent (langdurig) werkloos….

Het sociaal beleid probeert, normaal gezien, dergelijke hindernissen en sociaal onrecht tegen te gaan, om zo voor sociale gelijkheid en/of rechtvaardigheid te zorgen.

Mentaal welzijn en sociale rechtvaardigheid

Binnen onze maatschappij wordt mentaal (on)welzijn vaak bekeken als een individueel probleem: jouw hoofd, jouw verantwoordelijkheid.

Tijdens de Europese Week voor Mentale Gezondheid 2025 wordt echter gewezen op de aanzienlijke, onmiskenbare impact die je omgeving en leefomstandigheden hebben op je mentale gezondheid; maatschappelijke factoren waarover jij als individu doorgaans zeer beperkt of geen controle hebt.

Om het mentaal welbevinden van heel wat mensen op lange termijn te verbeteren moet óók (en misschien vooral) worden gekeken naar hoe we onze maatschappij sociaal rechtvaardiger kunnen maken.

Het sociaal beleid vormgeven

Mentale gezondheid bestaat niet in isolatie, dus is het belangrijk om het te zien als onderdeel van de grotere rechtvaardigheidspuzzel. Een degelijk sociaal beleid is een belangrijk stuk van die puzzel.

De Europese Week voor Mentale Gezondheid zet 3 domeinen voorop die verdere inspanning vragen:

Werk & werkloosheid

Heel wat mensen willen aan de slag, maar krijgen geen eerlijke kansen. We kijken dan hoofdzakelijk naar gevallen van discriminatie, zoals racisme, validisme (of ableisme – discriminatie van personen met een beperking), genderdiscriminatie, transfobie, queer-fobie etc.

groene en rode handen dragen een persoon, waarrond figuren van een computer, aktetas en moersleutel zweven - de tagline: werkloosheid beïnvloedt ons mentaal welzijn Daarnaast is het ook mogelijk dat iemand met bv. een handicap wel aangenomen wordt, maar dat de werkomgeving niet (goed) toegankelijk of aangepast is om de job correct uit te kunnen voeren.

Een eerlijke arbeidsmarkt en een degelijke job en werkomgeving zorgen voor een vast inkomen, zekerheid én, voor velen,ook voor een gevoel van voldoening, waardering en/of zingeving. Al deze aspecten kunnen een positieve invloed hebben op mentaal welzijn.

Armoede

Rond armoede bestaan nog steeds heel wat vooroordelen: iemand wil niet of niet genoeg werken, is lui, weet niet hoe ze met geld moeten omgaan etc.

Een rood hand draagt een persoon, waarrond zaken zoals een appel, een medisch icoon, een boek en de lijnen van een huis zichtbaar zijn - de tagline: armoed beïnvloedt ons mentaal welzijn Armoede is echter zelden eenduidig en is eerder een kluwen van heel wat problematieken. Dat kluwen is vaak moeilijk te ontwarren en vergt oplossingen op maat van iedere situatie om écht een uitweg te bieden aan de persoon, het gezin... in kwestie.

Armoede kent ook best wat mentale ‘bijwerkingen’: het brengt vaak heel wat stress met zich mee, wat weer kan leiden tot depressie en andere aandoeningen. Toegang tot degelijke hulpverlening, de nodige medicatie en meer zijn vaak ook moeilijk, door beperkte middelen, lange wachtrijen…

Meer investeringen in armoedebestrijding (en daarbij het nodige maatwerk) is cruciaal om ook mentale gezondheidsproblematieken het hoofd te bieden.

Ongelijkheid

Onze maatschappij is ingericht met een focus op de noden van een zeer beperkte groep personen, waardoor best wat anderen uit de boot vallen. Ongelijkheid kent dan ook vele gezichten. Groene handen dragen personen, de ene persoon staat hoger dan de ander - de tagline: ongelijkheid beïnvloedt ons mentaal welzijn

Ongelijkheid ziet er o.a. uit als

een neurodivergent persoon die het moeilijk heeft met klassieke sollicitatiegesprekken en daardoor maar moeilijk een job kan vinden
de niet-blanke persoon die geen woning kan vinden omdat immo-kantoren bewust of onbewust discrimineren omwille van hun huidskleur
de transpersoon die het slachtoffer wordt van agressie omwille van hun genderidentiteit
de vrouw die minder carrièrekansen krijgt dan een man, ondanks dat beide een kinderwens hebben
een kind dat opgroeit in een gezin met een laag inkomen en lage opleidingsgraad, waardoor het ook in de toekomst in kansarmoede verzeild kan geraken

Voor elke vorm van ongelijkheid is een oplossing te vinden. Uiteraard vergt sociale rechtvaardigheid ook een sociaal beleid dat moedig de norm durft te doorbreken.

Mentale gezondheid is een basisrecht voor iedere persoon. Het is dus aan alle systemen, van klein tot groot, van lokaal tot internationaal, om omstandigheden te creëren die het mentaal welzijn van hun werknemers, leden, bevolking etc. minstens ondersteunen en idealiter bevorderen.

Benieuwd naar de bevindingen en aanbevelingen van Mental Health Europe? Je kan hier het volledige dossier nalezen ➡️